به گزارش روابط عمومی مرکز، دویست و بیستمین نشست علمی تخصّصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان: «داده‌های آماری ثبتی مبنا» برگزار شد.

در این نشست غلامرضا گودرزی؛ رئیس مرکز آمار ایران به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین زهرا رضائی قهرودی؛ رئیس انجمن آمار ایران و فریبا سادات بنی‌هاشمی؛ معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران به عنوان سخنرانان نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.

در ابتدای نشست غلامرضا گودرزی؛ رئیس مرکز آمار ایران به عنوان مدیر علمی نشست گفت: موضوع ثبتی مبنا کردن نظام آماری و تحول نظام آماری کشور از یک نظام سنتی به یک نظام مدرن ثبتی که هم اکنون در اکثر کشورهای دنیا به کار گرفته می‌شود از چندی پیش در دستور کار ما در مرکز آمار ایران می‌باشد. این موضوع مهم هم در مطالعاتی که در مرکز آمار انجام می‌شود و هم در قوانین بالادستی که به مرکز آمار ایران ابلاغ شده، قرار بر این بوده که سرشماری بعدی نفوس و مسکن که به تأخیر افتاده است در مرحله بعدی به صورت ثبتی مبنا انجام شود و به همین دلیل سرشماری نفوس و مسکن ۵ سال به تأخیر افتاده است و در سال ۱۴۰۵ قرار است سرشماره به صورت ثبتی مبنا انجام شود.

گودرزی ادامه داد: در طول این مدت کارشناسان مرکز آمار، کارشناسان انجمن آمار و کارشناسان سایر انجمن‌ها و مؤسسات مرتبط با این حوزه در مورد چیستی نظام ثبتی مبنا و الزامات آن، مخاطرات و چالش‌های این موضوع به مطالعه و پژوهش پرداختند.

رئیس مرکز آمار ایران در خصوص ضرورت تشکیل نظام ثبتی مبنا در حوزه آمار ایران تصریح کرد: ما در دوره‌ای قرار گرفته‌ایم که به چند دلیل بایستی به سمت ثبتی مبنا کردن آمارها حرکت کنیم؛ مواردی از جمله نیاز کشور به تحول در ثبتی کردن داده‌ها در وضعیت کنونی، استفاده و بهره‌گیری از سامانه‌های تشکیل شده توسط سازمان‌های مختلف و داده‌های موجود در کشور و جدی شدن موضوع حکمرانی داده و نظام آماری در مباحث علمی کشور از دلایل ضرورت توجه به داده‌های ثبتی مبنا در وضعیت کنونی کشور است که این نظام آماری باید با نظام تصمیم‌گیری کشور گره بخورد تا در نهایت نتیجه مطلوب حاصل شود.

در ادامه نشست فریبا سادات بنی‌هاشمی؛ معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران به عنوان سخنران نشست در خصوص اهمیت موضوع آمار و داده گفت: در دنیای پیچیده امروز، هیچ تصمیم کلان اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی بدون دسترسی به آمار دقیق به‌روز و قابل اعتماد به سرانجام مطلوب نخواهد رسید. آمار چراغ راه سیاست‌گذاران و زبان گویای وضعیت جامعه است.

وی در ادامه افزود: آمارگیری‌های نمونه‌ای مبتنی بر روش‌هایی هستند که از نظریات علمی نمونه‌گیری ناشی شده‌اند. متون علمی بسیاری در این حوزه وجود دارد که اصول و اصطلاحات یکسانی دارند و آمارشناسان به‌سادگی می‌توانند تجاربشان را به هم منتقل کنند.

فریبا سادات بنی‌هاشمی در مورد چالش‌های روش‌های سنتی تولید آمار تشریح کرد: روش‌های سنتی تولید، آمار با وجود تمام ارزشی که دارند با چالش‌های جدی چون پرهزینه بودن روش سنتی، نیاز به نیروی انسانی گسترده، تحمیل بار مالی سنگینی به دولت‌ها، زمان بر بودن فرایند جمع‌آوری و پاک‌سازی و پردازش و انتشار داده‌ها، مواجعه با چالش در پاسخگویی و وجود محدودیت در جزئیات داده‌ها مواجه هستند.

معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران خاطرنشان کرد: ایده اصلی در نظام آماری ثبتی مبنا این است به‌جای پرسیدن دوباره، از آنچه قبلاً ثبت شده هوشمندانه استفاده کنیم. بر اساس تعریف ارائه شده از مرکز آمار ایران، آمار ثبتی مبنا یعنی آماری که صرفاً با استفاده از داده‌های ثبتی تولید می‌شود که ممکن است از داده‌های سایر منابع با استاندارد و یا ارزیابی کیفیت به طور غیرمستقیم استفاده شود.

وی ادامه داد: داده‌های ثبتی مبنا داده‌هایی هستند که در وهله اول نه برای مقاصد آماری، بلکه برای اهداف اجرایی و مدیریتی توسط دستگاه‌های دولتی و عمومی جمع‌آوری می‌شوند. پایگاه داده ثبت احوال، سامانه‌های تأمین اجتماعی، پایگاه‌های داده مالیاتی، سامانه ثبت‌نام تحصیلی دانش‌آموزان، سامانه ثبت‌نام دانشجویان و..... همگی نمونه‌هایی از این منابع ارزشمند هستند.

معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران افزود: در رویکرد آمار ثبتی مبنا، یک اداره آمار به پایگاه‌های داده دستگاه اجرایی متصل شده، داده‌ها را دریافت یکپارچه‌سازی، استانداردسازی و پس از بی‌نام‌سازی کامل، از آنها برای تولید آمارهای رسمی استفاده می‌کند.

فریبا سادات بنی‌هاشمی در ادامه مواردی از قبیل کاهش چشمگیر هزینه‌های آمارگیری، افزایش بی‌سابقه در سرعت تواتر و انتشار داده‌ها و آمار، کاهش بار پاسخگویی مردم، دقت و پوشش کامل آمار با جزئیات بالا و امکان ایجاد داده‌های جدید و ترکیبی با پیونددادن پایگاه‌های داده مختلف را از مزایای شگفت‌انگیز استفاده از داده‌های ثبتی آماری یاد کرد.

وی همچنین در بیان چالش‌های موجود در تحول نظام آماری کشور به نظام داده‌های ثبتی به مواردی از جمله فقدان وجود نظریه قوی در آمارگیری‌های ثبتی مبنا، بهبود زیرساخت‌های قانونی و حقوقی، استانداردسازی داده‌ها و تعامل‌پذیری دستگاه‌های اجرایی مختلف، نبود ساز و کار برای بهبود کیفیت داده‌های موجود در دستگاه‌های مختلف و نیاز به ایجاد زیرساخت‌های فنی با امنیت بالا را از چالش‌های موجود در تحول نظام آماری کشور به نظام داده‌های ثبتی برشمرد.

معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران در آخر تشریح کرد: گذار به نظام آماری ثبتی مبنا یک انتخاب نیست؛ بلکه یک ضرورت برای ساختن ایرانی پیشرفته و داده‌محور است. این گذار به ما امکان می‌دهد تا با هزینه‌ای کمتر و سرعتی بیشتر، آمار دقیق‌تر و با جزئیات بیشتری تولید کنیم. این آمارها، زیربنای تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه، تخصیص بهینه منابع، ارزیابی دقیق سیاست‌ها و در نهایت بهبود کیفیت زندگی همه شهروندان خواهد بود.

در ادامه این نشست زهرا رضائی قهرودی؛ رئیس انجمن آمار ایران به عنوان دیگر سخنران نشست ضمن اشاره به اهمیت داده‌های ثبتی مبنا، انواع داده‌ها را در ۴ دسته شامل داده‌های سرشماری، داده‌های اداری، داده‌های مکانی و بیگ دیتاها تقسیم‌بندی کرد و گفت موضوع اصلی سخنرانی بنده بر روی داده‌های اداری متمرکز خواهد بود.

رئیس انجمن آمار ایران در مورد داده‌های اداری گفت: داده‌های اداری به داده‌هایی اشاره دارد که توسط یک وزارتخانه، اداره یا سازمان دولتی، عمدتاً برای اهداف اداری (نه پژوهشی یا آماری) جمع‌آوری شده‌اند. منابع اداری طیف وسیعی از فعالیت‌ها را مانند جمع‌آوری مالیات‌ها، تأمین اجتماعی و خدمات بهداشتی، سیاست‌های اشتغال و بیکاری و سیستم‌های ثبت رویدادهای مدنی مانند تولد، فوت، ازدواج و غیره را شامل می‌شوند. رایج‌ترین روش استفاده از داده‌های اداری در تولید آمار ترکیب داده‌ها از منابع اداری مختلف است.

وی در ادامه با اشاره به چالش‌های موجود در اتصال رکوردی داده‌ها به مواردی چون کیفیت پایین داده‌ها، تنوع نگارشی و زبانی، عدم وجود شناسه یکتا، حفظ حریم خصوصی و ابهام در داده‌های واقعی را از نمونه چالش‌های اتصال رکوردی برشمرد.

زهرا رضائی قهرودی همچنین، ضمن اشاره به سختی و انرژی بر بودن فرایند اتصال رکوردی داده‌ها در پایگاه داده، فرایند اتصال رکوردی را شامل ۵ مرحله پاک‌سازی پایگاه داده، ساخت جفت رکوردها، مقایسه جفت رکوردها، رده‌بندی یا اتصال و در نهایت ارزیابی اتصال دانست.

رئیس انجمن آمار ایران، با اشاره به نقش فناوری‌های نوین تأکید کرد: برای موفقیت در اجرای نظام ثبتی مبنا باید از ظرفیت‌های هوش مصنوعی و علم روز بهره برد.

در ادامه نشست غلامرضا گودرزی؛ رئیس مرکز آمار ایران به عنوان مدیر علمی نشست گفت: اگر بخواهیم نظام آماری نوین ایجاد کنیم، نخستین گام آن گفت‌وگو و هم‌اندیشی است و جلسات هم‌اندیشی نباید محدود به یک نشست باشد.

گودرزی تصریح کرد: باید مراقب باشیم که با موضوع آمارگیری ثبتی مبنا به‌صورت هیجانی برخورد نشود. تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد حرکت به سمت نظام ثبتی نیازمند زمان، آرامش و تدریج است و ما نیز باید همین مسیر را طی کنیم.

رئیس مرکز آمار با اشاره به برنامه سرشماری ۱۴۰۵ گفت: این سرشماری به‌صورت ترکیبی انجام خواهد شد؛ بدین معنا که بخشی بر پایه داده‌های ثبتی دستگاه‌ها و بخشی به‌صورت میدانی تکمیل می‌شود و میزان اتکای میدانی بسته به کیفیت داده‌های دستگاه‌ها تعیین خواهد شد.

وی با تأکید بر اهمیت مشارکت دستگاه‌ها خاطرنشان کرد: بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۴ و برنامه هفتم توسعه، همه دستگاه‌ها مکلف به همکاری با مرکز آمار و ارتقای کیفیت داده‌های خود هستند.

وی افزود: مطالعات علمی و پژوهشی مرتبط با سرشماری نفوس و مسکن آغاز شده و پروژه‌هایی در حوزه گمنام‌سازی داده‌ها، اتصال داده‌های مکانی به داده‌های آماری و طراحی استانداردها در حال انجام است. همچنین آموزش‌های تخصصی برای کارشناسان دستگاه‌های اجرایی در دستور کار قرار گرفته است.

رئیس مرکز آمار در پایان تأکید کرد: هیچ مدیری یا کارشناسی نباید خود را از آموزش بی‌نیاز بداند. حرکت به سمت نظام آماری ثبتی یک پروژه بزرگ ملی است و باید همه دستگاه‌ها، پژوهشگران و جامعه علمی کشور در آن نقش‌آفرین باشند.

در ادامه نشست کارشناسان و صاحب‌نظران حاضر در نشست، به بیان نقطه‌نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند.

شایان‌ذکر است این نشست در تاریخ ۱۶ شهریورماه ۱۴۰۴، به‌صورت حضوری و مجازی با مشارکت دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و اندیشکده‌ها در سالن دکتر حسین عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.

مشاهده فیلم نشست