به گزارش روابط‌عمومی مرکز، دویست و بیست و هشتمین نشست علمـی تخصّصـی مـرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان: «داده‌های مکان‌مبنا؛ بستری برای برنامه‌ریزی و رصد توسعه فضایی سرزمین» برگزار شد.
در این نشست، محمدرضا ملک؛ استاد تمام دانشکده نقشه‌برداری دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین بهمن جمالی؛ مهندس سیستم‌های اطلاعات مکانی و رئیس گروه نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان و امید شعبانی؛ مهندس کامپیوتر، هوش مصنوعی و تحلیل‌گر سیستم‌های جغرافیایی و قائم‌مقام مدیرعامل شرکت سافا و میلاد رفیعی؛ مهندسی GIS و رئیس اداره تحلیل‌های مکان‌مبنا سازمان نقشه‌برداری کشور به‌عنوان سخنرانان نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.
در ابتدای نشست محمدرضا ملک؛ استاد تمام دانشکده نقشه‌برداری دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان مدیر علمی نشست گفت: داده‌های مکانی در جنبه‌های مختلف از جمله تعین وضعیت موجود، ارزیابی و سنجش تغییرات در زمینه‌های مختلف و همچنین در زمینه پیش‌بینی و تهیه سناریو دارای اهمیت است. در نتیجه آنچه که ما به عنوان حکمرانی به معنی تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و اجرای مشارکت‌هایی که عادلانه، دقیق و اجرایی می‌شناسیم از طریق همین داده‌های مکانی فراهم خواهد شد؛ در نتیجه داده‌های مکانی نقش بسیار مهمی در حوزه حکمرانی و سیاست‌گذاری دارد.
در ادامه نشست، بهمن جمالی؛ مهندس سیستم‌های اطلاعات مکانی و رئیس گروه نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان به عنوان سخنران نشست گفت: امروزه با حرکت به سمت دولت هوشمند مفهوم کلیدی با عنوان حکمرانی داده مبنا مطرح شده است که هدف آن برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری بر پایه داده و اطلاعات است. در واقع مجموعه دولت و دستگاه‌هایی اجرایی با یک تغییر پارادایم مواجه هستند که داده‌ها و اطلاعات را از پروژه‌های مختلف به محور تصمیم‌گیری و داده‌های راهبردی تبدیل می‌کنند.
بهمن جمالی ادامه داد: بخش عمده داده‌هایی که ما با آنها مواجه هستیم داده‌های مکانی هستند و یا به نحوی با یک موقعیت مکانی در ارتباط است. این امر به‌قدری مهم است که متخصصین این حوزه چنین مطرح می‌کنند که بدون فهم مکانی از داده‌ها هیچ تصمیم توسعه‌ای نمی‌تواند پایدار باشد. نمونه عدم توجه به داده‌های مکانی را می‌توان در کارخانه‌های شیمیایی و صنایع آلاینده اشاره کرد که به دلیل در نظر نگرفتن فاصله از دریا و فاصله از کانون‌های جمعیتی، پس از چند سال منجر به آلودگی آب، خاک و هوا در شهرها شده است.
وی افزود: با پذیرش این فرضیه که هر تصمیم توسعه‌ای در فضا و مکان مناسب خود معنای پایدار پیدا می‌کند به این سمت که باید از این داده‌های مکانی در داخل سیستم‌های اداری و سازمان‌ها حرکت می‌کنیم و برای این که این اتفاق بیفتد از سامانه‌هایی از حمله سامانه تصمیم یار مکانی، سامانه پشتیبان تصمیم‌گیری مکانی به نام SDSS استفاده می‌شود. سامانه پشتیبانی SDSS مشابه تمامی سیستم‌ها از سه بخش اصلی شامل بخش ورودی، بخش پردازش و بخش خروجی تشکیل شده است.
مهندس سیستم‌های اطلاعات مکانی ادامه داد: در بخش ورودی سامانه پشتیبانی SDSS ما با داده‌های مکانی مواجه هستیم که از منابع مختلف آورده می‌شود که داده‌های موضوعی مختلف با آمارهای مختلف از این جمله هستند. در بخش پردازش و تبدیل داده‌های ورودی به مدل و تحلیل داده‌ها اتفاق میفتد و در نهایت در بخش خروجی به نقشه‌ها، داشبردها و گزارش‌های اطلاعاتی مواجه هستیم.
وی در خصوص توسعه متوازن و شاخص‌های آن گفت: توسعه متوازن به معنای پیشرفت هماهنگ شهرستان‌های کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیربنایی است؛ به‌گونه‌ای که فاصله برخورداری شهرستان‌های کمتر توسعه‌یافته با میانگین ملی کاهش یابد و عدالت در توزیع منابع و فرصت‌ها برقرار شود. شاخص توسعه توازن مجموعه‌ای از معیارهای کمی و کیفی است که سطح برخورداری هر شهرستان را در مقایسه با میانگین کشور نشان می‌دهد این شاخص‌ها مبنای تشخیص شهرستان‌های کمتر توسعه‌یافته و تعیین اولویت در توزیع منابع و امکانات هستند.
رئیس گروه نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان تشریح کرد: سیاست‌های کلی آمایش سرزمین که در ۲۱ آذر ۱۳۹۰سسسسس توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد راهبردهای کلان برای توسعه متوازن فضایی را تعیین کرده است. از جمله بندهای مهم این سیاست‌ها می‌توان به «ایجاد امکانات عادلانه و فرصت‌های برابر و رفع تبعیض ناروا در مناطق کشور» و «دستیابی به تعادل‌های منطقه‌ای متناسب با قابلیت‌ها و توان هر منطقه» اشاره کرد.
در ادامه این نشست امید شعبانی؛ مهندس کامپیوتر، هوش مصنوعی و تحلیل‌گر سیستم‌های جغرافیایی و قائم‌مقام مدیرعامل شرکت سافا به عنوان سخنران دیگر نشست گفت: تحول در مدیریت کلان و برنامه‌ریزی سرزمینی با استفاده از داده‌های مکانی و هوش مصنوعی، ابزاری قدرتمند برای برنامه‌ریزان، مدیران کلان و سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران در سطوح ملی و منطقه‌ای فراهم می‌آورد. این رویکرد به‌ویژه در آمایش سرزمین، توسعه متوازن و مدیریت منابع طبیعی کارآمد است و با بهره‌گیری از داده‌های فیزیوگرافی، هیدرولوژی، اقلیمی، بوم‌شناسی، انسانی - اقتصادی و زیرساختی، توانایی‌های کلیدی را در تشخیص وضع موجود، تحلیل روابط، پیش‌بینی روندها، تصمیم‌گیری مکانی و پایش طرح‌ها تقویت می‌کند.
امید شعبانی ادامه داد: برنامه‌ریزان، مدیران کلان و تصمیم‌گیران در سطوح ملی و منطقه‌ای با چالش‌های پیچیده‌ای در مسیر آمایش سرزمین، توسعه متوازن و مدیریت منابع مواجه هستند و مدیریت منابع و برنامه‌ریزی کلان نیازمند تصمیم‌گیری سریع، دقیق و مبتنی بر داده‌های مکانی جامع است. بدون استفاده از داده‌های فیزیوگرافی، هیدرولوژی، اقلیمی و اکولوژی تصمیم‌سازی در مقیاس ملی و منطقه‌ای به حدس و گمان تبدیل می‌شود.
و قائم‌مقام مدیرعامل شرکت سافا مواردی از جمله تشخیص دقیق وضع موجود سرزمین، تحلیل عمیق روابط بین پدیده‌ها، بیش بینی هوشمتانه روندها و تغییرات، تصمیم‌گیری مکانی بهینه و کارآمد و پایش مستمر و به‌روزرسانی طرح‌ها را از جمله توانایی‌های کلیدی و مهم برنامه‌ریزان در استفاده از داده‌های مکانی یاد کرد.
وی افزود: عملاً آینده هر سرزمین می‌تواند به داده‌های مکانی و استفاده صحیح از این داده‌های مکانی وابسته باشد و مدیران باید از داده‌های مکانی استفاده صحیح داشته باشند تا بتوانند علاوه بر تصمیم‌گیری برای زمان حال برای آینده نیز تصمیمات صحیح را اتخاذ کرده تا بتوانند آینده روشنی برای مردم سرزمین بسازند.
در ادامه نشست میلاد رفیعی؛ مهندسی GIS و رئیس اداره تحلیل‌های مکان‌مبنا سازمان نقشه‌برداری کشور به‌عنوان سومین سخنران نشست گفت: در موضوع داده مبنا یک هرم دانش وجود دارد که بخش‌های مختلف موضوع داده مبنا را می‌سازد. در اولین و پایین‌ترین قسمت این هرم دانش داده‌ها را داریم که نقطه آغاز و پایه هرم دانش در نظر گرفته می‌شود و این داده‌ها به‌خودی‌خود معنایی ندارند و با عملیات تجزیه و تحلیل، این داده‌های خام به اطلاعات معناداری تبدیل می‌شوند.
میلاد رفیعی افزود: زمانی که داده‌های بدون معناپردازش و تحلیل می‌شوند و مفهوم پیدا می‌کنند، این اطلاعات معنای تخصصی خود را به مخاطبان می‌رساند. مثلاً زمانی که ما پردازشی روی تصاویر هوایی انجام می‌دهیم می‌توانیم به اطلاعات مهمی مثل شبکه آبریزها و منحنی‌های میزان برسیم که این اطلاعات حاوی اطلاعات ارزشمندی است که می‌تواند در اختیار دستگاه‌های مختلف قرار گیرد.
رئیس اداره تحلیل‌های مکان‌مبنا سازمان نقشه‌برداری کشور خاطرنشان کرد: در سومین مرحله از هرم دانش، اطلاعات معناداری که در مرحله دوم تولید شده‌اند با یک تخصص و یا تجربه ترکیب شده و در نهایت دانش را می‌سازند. این نوع از دانش در اختیار دستگاه‌های اجرایی مختلف و سامانه‌های مختلف جهت استفاده‌های تخصصی قرار می‌گیرد؛ بنابراین دانش حاوی اطلاعاتی است که پشت آن تجربه و تخصص قرار دارد. سند ملی آمایش سرزمین یک نمونه از این دانش محسوب می‌شود.
وی افزود: در رأس هرم دانش ما چیزی با عنوان خرد را داریم. خرد همان دانش مرحله سوم هرم بعلاوه عمل است که یک نقشه راه را برای ما مشخص می‌کند. نمونه‌ای از خرد را می‌توان همان برنامه‌های پنج‌ساله یا برنامه‌های بیست‌ساله نام برد که نوعی نقشه راه را برای ما مشخص می‌کند.
این مهندسی GIS  در خصوص زیر ساخت اطلاعات مکانی گفت: زیر ساخت اطلاعات مکانی (SDI) مجموعه‌ای از سیاست‌ها استانداردها شبکه‌های دسترسی، داده‌ها و نهادها است که به سازمان‌ها امکان می‌دهد داده‌های مکانی خود را به صورت یکپارچه قابل دسترس و قابل استفاده به اشتراک بگذارند. مواردی از جمله فراهم‌سازی داده‌های پایه برای تصمیم‌سازی شهری، اتصال و هم‌افزایی داده‌های مکانی میان نهادها، پشتیبانی از سیاست‌های توسعه پایدار و مدیریت شهری هوشمند، کاهش موازی‌کاری در تولید داده و هزینه‌های سازمانی و ایجاد بستر برای نوآوری و خدمات مکانی شهری از مهم‌ترین کارکردهای کلیدی زیرساخت داده‌های مکانی به شمار می‌روند.
وی تشریح کرد: مواردی از جمله ویژگی‌هایی مثل کاربردی‌بودن و حل مسئله، غیرمتمرکز بودن و امکان استفاده در نرم‌افزارهای تخصصی، ارائه اطلاعات از طریق وب‌سرویس، قانون‌گرایی و استاندارد بودن از جمله ویژگی‌های زیرساخت اطلاعات مکانی هستند که در ابعاد مختلفی از جمله محیط زیستی، اجتماعی، اقتصادی و... برای توسعه پایدار کشور دارای اهمیت هستند. درواقع زیرساخت اطلاعات مکانی، زبان مشترک دستگاه‌های اجرایی برای تحقق توسعه پایدار است.
در ادامه نشست کارشناسان و صاحب‌نظران حاضر در نشست، به بیان نقطه‌نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند.
 شایان‌ذکر است این نشست در تاریخ ۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴، به‌صورت حضوری و مجازی با مشارکت دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و اندیشکده‌ها در سالن دکتر حسین عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.

مشاهده فیلم و دریافت فایل های نشست